TOKSOPLAZMOZİS

TOKSOPLAZMOZİS

Toksoplazmozis, intaselüler bir parazit olan Toxoplasma gondii enfeksiyonudur, zoonotik bir hastalıktır ve insanlarda yaygın olarak görülmektedir.

Bulaşma

Ookistler veya doku kistleri aracılığıyla olmaktadır. Ookistler ile bulaşan enfeksiyon, doku kistleriyle bulaşan enfeksiyondan daha şiddetlidir. İnsanlar az pişmiş ya da pişmemiş etteki doku kistlerini yiyerek veya enfekte kedinin dışkısındaki ookistlerle kontamine olmuş su veya yiyecekleri tüketerek enfekte olurlar. Kedilere enfekte kuş ve kemirgenleri yiyerek bulaştığı düşünülmektedir. Enfekte olmuş bir farede birçok doku kisti bulunmakta olup enfekte fareyi yiyen kediler yalnızca bir bradizoit veya doku kisti yuttuktan sonra milyonlarca ookist salgılayabilir. Ookistler kedigiller familyasının üyelerinden yayılarak çevre kontaminasyonu oluşturmaktadırlar. Ookistler kedinin hayatı boyunca kısa bir süre (1-2 hafta) yayılım gösterir fakat çevrede oluşturduğu kontaminasyon yayılımı artırmaktadır. Sporlu ookistler olağan çevre koşullarında uzun süre hayatta kalabilirler.

Enfeksiyon insanlarda çoğunlukla tüketilen pişmemiş etlerin içerdiği doku kistleri ile oluşmaktadır. Toxoplasma gondii, eti tüketilen birçok hayvanda yaygın olarak bulunur (Koyun, tavşan gibi). Az da olsa kaynatılmadan ve pastörize edilmeden tüketilen inek sütlerinden de bulaşma ihtimali vardır.

Klinik Seyir

Enfeksiyon bağışıklığı yeterli çalışan kişilerde asemptomatik veya hafif semptomlar gösterirken; immünsüpresif kişilerde, konjenital enfeksiyonlu çocuklarda yıkıcı bir hastalıktır. Çocuklardaki şiddetli enfeksiyonlarda mental retardasyon ve körlük görülebilir.

Enfeksiyon herhangi bir organda meydana gelebilir. Hastalarda baş ağrısı, oryantasyon kaybı, uyuşukluk, hemiparesis, konvülsiyon gibi belirtiler görülebilir; komaya varacak kadar tehlikeli olabilmektedir.

En yaygın görülen problem oküler hastalıklardır. Hafif seyirde görme zayıflarken şiddetli seyirde çocuklarda 4 problem oluşabilir: Retinokoroidit, hidrosefali, konvülsiyonlar ve intraserebral kalsifikasyonlar.

İnsanlarda genişlemiş lenf nodları, toksoplazmozisin yaygın görülen bir klinik formudur. Lenfadenopati; ateş, yorgunluk, kas ağrısı, boğaz ağrısı ve baş ağrısı gibi belirtiler vermektedir.

İmmünsüpresif hastalarda (Organ nakli geçiren, immünitesi bozuk olan, immünsüpresif ilaç kullanan) toksoplazmozis enfeksiyonu görülme ihtimali daha yüksek olduğu için bu hastalarda daha dikkatli olunmalıdır.

AİDS’li hastalarda ölüme sebep olan hastalıklar listesinde üst sıralarda yer almaktadır.

Hamilelerdeki enfeksiyon klinik önem taşır fetüse en az zarar verecek şekilde tedavi edilmelidir.

Teşhis

Biyolojik ve serolojik testlerle teşhis edilebilmektedir.

Tedavi

İmmünitesi baskılanmamış kişilerde ve hamile olmayan kadınlarda ağır belirti görülmediği sürece ilaçsız tedavi edilebilmektedir.

Hekimin tedavi verdiği hastalarda tedavi süresi yaklaşık 2-4 hafta sürmektedir. Primetamin, sülfonamidler, klindamisin, azitromisin, ko-trimoksazol, spiramisin kullanılabilmektedir. Primetamin+sülfadiazin ve primetamin+klindamisin olmak üzere iki rejim bulunmaktadır. Hastanın tolerans durumuna göre hekim ilaç değişikliği yapabilir.

Enfekte hamileler için ilk trimesterda ilaç tedavisi önerilmemektedir. Eğer fetüs enfekte ise primetamin ve sülfadiazin; fetüs enfekte değilse plesantayı aşamayan spiramisin tercih edilebilmektedir.

Önleme

Pişmemiş ete elle temas ettikten sonra eller su ve sabun ile iyice yıkanmalıdır. Pişmemiş eti kesmek için kullanılan bıçak ve temas ettirilen diğer eşyalar sabun ve bol su ile iyice yıkanmalıdır. Etteki Toxoplasma gondii aşırı sıcak ve soğuğa maruz kaldığında etkisiz hale gelir (67⁰C, -13⁰C). Tüm etler tüketilmeden önce iyice pişirilmelidir.

Kontamine olmuş toprakla teması önlemek için bahçe işlerinde eldiven giyilmeli ya da sonrasında eller bol su ve sabun ile yıkanmalıdır. Sebzeler tüketilmeden önce kedi dışkısıyla kontamine olma ihtimaline karşı bol su ile yıkanmalıdır.

Hamile kadınlar özellikle kedilere, toprağa ve çiğ ete temas ederken dikkatli olmalı ve hijyene dikkat etmelidirler. Özellikle hamile kadınlar, çocuklar ve immünsüpresif kişiler kedi tuvalet-kum kabına temastan kaçınmalıdır.

Kaynak:

Hill D ve Dubey J P. Toxoplasma gondii: transmission, diagnosis and prevention. Clin Microbiol Infect 2002; 8: 634–640.