AMFOTERİSİN B’NİN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ VE CİDDİ YAN ETKİLERİ

AMFOTERİSİN B’NİN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ VE CİDDİ YAN ETKİLERİ

Polien grubu fungusid etkili bir antifungaldir. Polien grubu antifungaller 2 tane olup diğeri nistatindir.

Antifungal spektrumu nistatinden daha geniştir.

Parenteral yolla kullanılan tek poliendir.

GIS kanaldan ve im enjeksiyon ile çok az absorbe edilir bu nedenle sadece iv kullanılır. (Sadece bağırsak kandadiyazisinde lokal etki için oral kullanılabilir)

Plazma proteinlerine %90 oranında bağlanır.

Başlıca karaciğerden metabolize edilerek elimine edilir.

Etki Mekanizması: Mantarların hücre membranında bulunan sterollere geri-dönüşsüz olarak bağlanarak hücre zarında gözenek oluşumuna ve permeabilitenin artmasıyla hücre ölümüne sebep olur; ergosterole afinitesi çok yüksektir. Fungisid etki gösterir.

Antifungal Spektrumu

Candida albicans, Candida guilliermondi, Candida tropicalis, Aspergillus fumigatus, Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Mucor mucedo, Leishmania braziliensis

Endikasyonları

• Sistemik ve lokal kandadiyazisin tedavisinde kullanılır. Sistemik kandadiyazis ve aspergilozis, mukormikozis, kriptokokozis, koksidiodomikozis, dissemine histoplazmozis ve cilt-dışı sporotrikoziste en tercih edilen ilaçtır.
• Cilt ve mukozaların -vajina hariç- candida enfeksiyonlarında pastil, ağız süspansiyonu, krem, losyon ve merhem şeklinde lokal olarak kullanılır. Bağırsak kandadiyazisinde lokal etki için oral kullanılabilir. Mesane kandadiyazisinde organ boşluğuna; karın organlarında postoperatif kandadiyaziste intraperitoneal uygulanabilir.
• Koksidioidomikoziste menenjit ve artrit varsa sistemik tedaviye ek olarak lokal Amfoterisin B tedavisi de yapılır.
• Leishmanialar üzerine güçlü öldürücü etki yapar.
• Penisiline dirençli aktinomikozis tedavisinde kullanılabilir.

Yan Etkileri

• Antibiyotikler içerisinde en toksik olanlardan biridir (Bu, kullanılışı ve doz artırmayı kısıtlamaktadır).
• İlaç verilenlerin yaklaşık %80’inde ateş, hipotansiyon ve taşipne ile seyreden akut reaksiyon oluşur (İnfüzyon başladıktan 1-3 saat sonra başlar ve 1 saat sürer).
• İv yavaş infüzyon yapılmalıdır; hızlı infüzyon kardiyotoksik belirtiler oluşturabilir. İv infüzyon yapılan vende sıklıkla flebit oluşur.
• Bulantı, kusma, baş ağrısı, kilo kaybı sık görülür.
• Alyuvar yapımını inhibe ederek anemiye sebep olabilir.
• En ciddi toksik etkisi nefrotoksisitedir. Glomerüler filtrasyon hızında yaklaşık yarıya düşüş, tubulus hücrelerinde zedelenme, böbreklerden K, Ca, ve Mg kaybı, H iyonu atılımında azalma, hipokalemi, azotemide yükselme, silindirüri, renal tübüler asidoz yapabilir.
• Nefrotoksik başka ilaçlarla birlikte kullanım halinde toksisite artar.
• Eksfoliyatif dermatit, trombositopeni, lökopeni, anafilaktik şok seyrek görülen yan etkilerdir.

Suda çözünmediği için rutinde deoksikolat tuzu ile kompleks şekilde (DOC) hazırlanır. Bu, su ile karıştırıldığında kolloidal dispersiyon oluşturur. Enjeksiyon için solüsyon hazırlanırken elektrolitlerden zengin sıvılar (serum fizyolojik, ringer gibi)  kullanıldığında çökelti oluşur. Bu nedenle %5’lik glikoz solüsyonu içinde yapılmalıdır.

Özel lipitlerle kompleks oluşturularak kolloidal dispersiyon ve lipozom şekilleri de mevcuttur. (AmB kolesteril sülfat kompleksi (ABCD), AmB kolloidal dispersiyonu (ABCD), AmB lipid kompleksi, lipozomal AmB)

Lipozomal AmB, Amfoterisin B’den daha az toksiktir; nefrotoksisite daha az olduğu için yüksek doza imkan verir. Ancak çok daha pahalı olduğu için nötropenik hastalardaki diğer antifungallere yanıt vermeyen ağır mantar enfeksiyonlarında can kurtarma amacıyla kullanılır.