BETA BLOKÖRLERİN YAN ETKİLERİ

BETA BLOKÖRLERİN YAN ETKİLERİ

β blokörler β adrenerjik reseptörleri reversibl inhibe ederek sempatoadrenal sistem stimülasyonunu, tonusunu ve β agonisti ilaçların etkilerini kompetitif olarak antagonize ederler.

β drenerjik reseptör blokörleri non-selektif (β 1 ve β 2) ve selektif (β 1) olabilirler. Kalpte β reseptörlerinin uyarılması kontraktiliteyi artırır, kalp hızını artıran sinüs düğümünü direkt aktive eder; kardiyak debi artar. β reseptörlerin kardiyak etkilerinden daha çok β1 reseptörler sorumludur. β1 reseptörler hem kalp üzerinde bulunan ve sempatik etkinliğin kalbe ulaşmasından sorumlu olan reseptörlerdir. β2 reseptörler ise damar, bronş ve diğer bazı yerlerde bulunan ve düz kasların gevşemesinden sorumlu olan reseptörlerdir.

Nonselektif β blokörlerβ1 ve β2 adrenerjik reseptörleri aynı derecede bloke ederler.  Kardiyoselektif olanlar ise β1’lere görece daha yüksek afinite gösterirler. Bu nedenle β2 blokajı ile oluşan yan etkiler (bronkokonstrüksiyon, vazokonstrüksiyon, diğer metabolik etkiler) kardiyoselektif olan β blokörlerde belirgin olarak görülmez. Kardiyoselektif olan β blokörlere 2. kuşak β blokörler de denir.

β blokörlerin kardiyoselektiflikleri mutlak değildir, görecelidir; doza bağımlıdır. Düşük dozlarda kardiyoselektivite belirgin iken yüksek dozlarda selektivite azalır.

BETA BLOKÖRLERİN YAN ETKİLERİ

• Oral yolla bulantı, kusma, diyare, flatulans (gaz) ve buna bağlı şişkinlik gibi GIS bozukluklara yol açabilir.
• Bronkokonstrüksiyon β2 reseptör blokajı etkisidir; o nedenle β1- β2 blokajı yapan nonselektif β blokörlerde bu yan etki daha belirgin olmakla beraber β1 blokörlerde de yüksek dozlarda görülebilir. Bronkokonstrüksiyon sonucu astım veya KOAH hastası kişilerde astım nöbeti görülebilir. Bu yan etkinin önüne geçmek için kardiyoselektif β blokörler kullanılmalı.
• Kalpte başka bir anormallik yoksa kalp atış hızının düşmesi genelde sorun oluşturmamakla beraber sinüs bradikardisi ve A-V blok görülebilir. Bunun önüne geçmek için intrinsik sempatomimetik aktiviteye (ISA) sahip olanlar tercih edilmeli.
• Kalp yetmezliği eğilimi olan kişiler hariç tedavi sırasında konjestif kalp yetmezliği oluşma insidensi %1-3’ü geçmez.
• Dozla bağımlı olarak glikoza toleransı azaltırlar; ancak diyabetik kişilerde kontrendike değildir. Glikoz metabolizması üzerine pankreastan insülin salgılanmasını  ve dokuların insüline duyarlılığını azaltma etkileri vardır. Antidiyabetik tedavi alan kişilerde hipogliseminin şiddetini ve süresini artırırlar (refleks sempatoadrenal etkinliği azaltarak). Ayrıca hipogliseminin haberci belirtilerini ( taşikardi, tremor) maskeleyebilirler. Kardiyoselektif olanlar kullanılmalı.
• İnsülin salgılanmasındaki azalma sonucu lipid metabolizması da bozulur.
• Kalp debisini ve çizgili kas kan akımını azaltmaları ve egzersiz sırasındaki refleks artışı frenlemeleri nedeniyle egzersize toleransı ve kasların performansını azaltırlar.
• Periferik kan akımının azalması periferik damar rezistansının değişmesindense kalp debisinin azalmasına bağlıdır. Periferde kan akımı azalmasına bağlı olarak: Hafif periferik arter hastalığı bulunan kişilerde zorlayıcı hareketlerle beraber görülen bacaklarda ağrı ile karakterize intermitent klaudikasyon ya da soğuğa maruziyet halinde vücudun bazı bölgelerinde uyuşma ve soğukluk ile karakterize Raynaud sendromunun görülmesini kolaylaştırabilir ve krizleri sıklaştırabilir ayrıca normal kişilerde de cilt kan akımının azalmasına bağlı olarak el ve ayaklarda soğumaya yol açabilir. Bunun önüne geçmek için kardiyoselektif veya ISA (+) olanlar tercih edilmeli.
• Uzun süre düzenli kullanımdan sonra ilacın birden kesilmesi kesilme sendromuna neden olabilir; sürekli β bloköre maruz kalma sonucu β adrenerjik reseptörlerin dokularda dansitesinin artması sonucu oluşur. Hipertansiyonlu hastalarda kan basıncı yükselmesi, taşikardi, palpitasyon, tremor, halsizlik (malez), baş ağrısı belirtileri görülürken; anginalı hastalarda bu belirtilerin yanında angına nöbetlerinin sıklaşması, tehlikeli ventriküler aritmiler, miyokard infarktüsü ve ani ölüm görülebilir. Kesilme sendromu ilaç kesildikten sonra 2 hafta içerisinde ortaya çıkabilir. Kesilme sendromunu önlemek için uzun süre β blokör kullanan hastalarda ilaç birden kesilmemelidir, kesilecekse de ilaç dozu 1-2 hafta içerisinde kademeli olarak azaltılmalıdır. Hasta uyuncu için uzun etkili hidrofilik olanların veya yavaş salınımlı formların tercih edilmesi önerilir.
• Lipofilik olanlar SSS’e kolayca geçebildikleri için uyuşukluk, hafıza bozulmaları, uykusuzluk, yorgunluk gibi SSS yan etkilerine neden olabilirler. Bunun önüne geçmek için hidrofilik olanlar tercih edilmeli.
• Cilt, mukoza ve kemik iliği ile ilgili alerjik belirtilere yol açabilirler.
• Erkeklerde impotans yapabilir.
• Hiperkalemi yapabilirler.
• Nadir olarak göz-deri sendromuna neden olabilir; β blokör kullanımı esnasında gözde kuruluk olursa hekim tarafından ilaç kesilmesine gidilebilir.
• Eğilimi olan kişilerde psöriyazisi şiddetlendirebilir.
• Nadiren alopesi (saç dökülmesi), geçici sağırlık retroperitoneal, fibrozis, ateş ve Peyronie hastalığı (penis eğriliği) yan etkilerine yol açabilir.

BETA BLOKÖRLER İLE İLGİLİ DETAYLI BİLGİLER VE GÜNCEL MÜSTAHZAR TABLOLARI İÇEREN SLAYTIMIZ İÇİN TIKLAYINIZ.