ACİL ORAL KONTRASEPTİF KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

ACİL ORAL KONTRASEPTİF KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Acil oral kontrasepsiyon (postkoital kontrasepsiyon) korunmasız ya da kontrasepsiyonun başarısız olduğu bir cinsel ilişkiden sonra ve gebelik başlamadan önce uygulanan kontrasepsiyon yöntemidir. Acil kontrasepsiyonun cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa süre içinde uygulanması gerekmektedir.

Acil kontrasepsiyonunun etkinliği korunmasız ilişkinin üzerinden geçen zamanın uzaması ile beraber giderek azalmaktadır; acil kontrasepsiyonun ilişkiden sonra 3-5 gün içinde (72-120 saat) etkili olduğu gösterilmiştir. Ancak acil kontrasepsiyon modern kontraseptif yöntemler kadar etkili değildir.

Ne Zaman Kullanılmalıdır?

Acil kontrasepsiyon korunmasız ya da yetersiz korunmalı cinsel ilişkiden sonra uygulanır. Yetersiz korunma kondomun uygunsuz kullanımı, yırtılması, kayması; kombine oral kontraseptif veya minihap kullanımının unutulmuş olması; kontraseptif enjeksiyon zamanında gecikme; rahim içi aracın yer değişimi; spermisidlerin yanlış kullanımı gibi durumları içerir. Ayrıca tecavüz gibi kadının korunmasız şekilde cinsel ilişkiye zorlandığı durumlarda da uygulanabilecek bir yöntemdir.

Acil kontrasepsiyon rutin bir kontrasepsiyon yöntemi değildir, bu amaçla kullanılmamalıdır; ciddi hormon dengesizliğine sebep olur, yalnızca son çare olarak uygulanması gerektiği hastaya anlatılmalıdır. Sürekli kontrasepsiyon yerine acil kontrasepsiyonun yoğun kullanımı, kardiyovasküler risk artışına neden olur.

Acil kontrasepsiyonun düşük yaptırıcı bir etkisi yoktur, oluşmuş gebeliği önlemez; o nedenle bu amaçla kullanılmamalıdır.

Acil Oral Kontraseptifler

İki çeşittir:

1. Tek doz projestin (Levonorjestrel)
2. Oral tek doz projestin reseptör modülatörü (Ulipristal asetat)

Levonorjestrel 72 saat içinde alındığında; Ulipristal 120 saat içinde alındığında etkilidir.

Yan Etkileri

• Bulantı, kusma, karın ağrısı
• Kanama düzensizliği
• Adet gecikmesi
• Memelerde hassasiyet
• Baş dönmesi ve yorgunluk hissi

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Emziren anneler: Postpartum 6 ay içerisinde olan, adet görmemiş bulunan ve bebeklerini yoğun şekilde emziren kadınların gebe kalma olasılığı düşüktür fakat bebeğine ek gıda veren ya da adet görmüş olan kadınların gebelik riski bulunur. Tek bir acil kontrasepsiyon uygulamasının süt miktar ve kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacağı düşünülmekle beraber, süte geçen hormon miktarı bilinmediği için annenin bebeğini acil kontraseptifi almadan önce emzirmesi ve sonraki 6 saat boyunca sütünü sağıp atarak, bebeğine mama vermesi önerilmektedir.

Tekrarlayıcı kullanım: Acil kontrasepsiyon tekrar tekrar kullanılmak için uygun değildir ve tekrarlayıcı kullanımın etkileri bilinmemektedir. Bir kadın aynı siklus içerisinde birden fazla kez acil kontrasepsiyon uygulamak zorunda kaldıysa ikinci kullanıma engel olunması önerilmez, ancak mutlaka sürekli bir kontraseptif yöntemi önerilmelidir ve kontrasepsiyon başarısızlığı olmaması için neler yapması gerektiği konusunda hasta eğitimi yapılmalıdır. Aynı siklusda tekrarlayan acil hormonal kontrasepsiyon uygulamalarında koruyucu etkinin düşeceği hastaya söylenmelidir.

İlaç etkileşimleri: Oral kontraseptiflerin etkinliğini azaltan tüm ilaçların acil kontraseptifler üzerinde de etkisi olduğu düşünülmektedir.

Hasta Eğitimi

Acil kontrasepsiyon uygulayan kadınlara mutlaka sürekli kontrasepsiyon yöntemi önerilmelidir. Acil kontrasepsiyon yöntemi kullanma gerekçesi kondom sorunları gibi kontraseptif yöntem başarısızlığı ise yöntemin doğru kullanımı açıklanmalıdır. Cinsel ilişkiyle hastalık bulaşma riski taşıyan hastalara bu konuda da danışmanlık verilmelidir.

Kondom ve spermisid kullanımına acil kontrasepsiyondan sonra hemen başlanabilir.

Acil kontrasepsiyondan sonra oral kontraseptiflere iki şekilde başlanabilir:

1. Acil kontrasepsiyondan hemen sonra başlanabilir. Daha önce kontraseptif kullanmayan yeni bir paket alarak başlayabilirler; daha önce kullanan ancak hap almayı unuttuğu için acil kontrasepsiyon yapmak zorunda kalanlar ise eski paketlerine kaldıkları yerden devam edebilirler. Bu durumda 1 hafta süreyle ek kontraseptif yöntem kullanılması gerekmektedir.
2. Kontraseptif kullanımına adet görüldüğünde başlanabilir. Adet görene kadar bariyer yöntemiyle korunma sağlanabilir.

Acil kontrasepsiyondan sonra enjektabl kontraseptifler ve implantlar bir sonraki mentrüel siklus başlangıcından sonraki 7 gün içinde uygulanabilir. Bu süre zarfında bariyer yöntemiyle korunma uygun olacaktır. Rahim içi araçlar ise ilk normal menstrüasyonda uygulanabilir; bu süre içerisinde bariyer yöntemiyle korunma önerilir. Tüp ligasyonunun ise hasta adet gördükten sonra uygulanması önerilir.

Kaynak:

1. Kayaalp O. Tıbbi Farmakoloji 2. Cilt, 13. Baskı, Ankara, Pelikan Yayıncılık, 2012.
2. İtil İ.M. (ed). Oral Kontrasepsiyon Kılavuzu, Türkiye Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, 2012.
3. https://www.tebrp.com

ACİL ORAL KONTRASEPTİFLER İLE İLGİLİ DETAYLI BİLGİLER İÇEREN SLAYTIMIZ İÇİN TIKLAYINIZ.