AMİNOGLİKOZİDLER İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER

AMİNOGLİKOZİDLER İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER

Aminoglikozidler moleküllerindeki polar yapılar olan polikatyonik gruplardan dolayı düşük lipofilik özelliktedirler; en az lipofilik olan antibiyotiklerdir. Lipofilisitelerinin düşük olması nedeniyle mide-bağırsak kanalından az absorbe edilirler. Bu nedenle sistemik enfeksiyonların tedavisinde parenteral yolla kullanılmaktadırlar.

Primer etki yerleri bakteri ribozomlarındaki 30S alt birimidir. 30S alt birimine geri-dönüşsüz olarak bağlanır ve ribozomlardaki protein sentezini inhibe ederler. Hızlı bakterisid etki gösterirler. Bakterisid etkileri doza bağımlıdır; tek seferde yüksek doz verilmesi hızlı bakterisid etki oluşturur.

Dar spektrumlu antibiyotiklerdir.

Aminoglikozidlere en duyarlı olanlar gram (-) aerobik basillerdir.

Aminoglikozidlerin diğer antibiyotiklere göre bazı avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır (Tablo-2).

Farmakokinetik Özellikleri

• Plazma proteinlerine az bağlanırlar veya hiç bağlanmazlar.
• Sadece ekstraselüler sıvıda dağılırlar, BOS’a geçişi azdır.
• Böbrek korteksinde plazmanın 10-15 katı kadar birikebilir. Bu nedenle nefrotoksik etki potansiyeli bulunmaktadır.
• İç kulağın perilenfinde ve endolenfinde birikerek ototoksik etki oluşturabilir.
• Terapötik indeksi dar olduğu için uzun süreli kullanımda plazmada toksik düzeye erişebilecek kadar birikebilir.
• Mide-bağırsak kanalından az absorbe edilir.
• Toksik doz/Terapötik doz oranı düşük olduğu için tedaviye başlamadan önce mg/kg oranına göre doz ayarı yapılmalıdır ve mümkünse plazma ilaç düzeyi izlenmelidir. (Aminoglikozidler doz hesabı için tıklayınız.)
• Böbreklerden glomerüler filtrasyon ile fazla değişmeden atılır. Böbrek yetmezliği durumlarında doz ayarı yapılmalıdır.

Aminoglikozidler günde tek doz kullanıma imkan sağlarlar (Tablo-3).

Endikasyonları

• Dar terapötik indeksli olduğu ve önemli oranda risk oluşturan toksisiteler (Nefrotoksik, ototoksik, nörotoksik) oluşturabildiği için genelde diğer antibiyotiklere yanıt vermeyen ciddi enfeksiyonlarda kullanımı vardır.
• Gram (-) bakterilere bağlı karın-içi, pelvis-içi, akciğer, yumuşak doku ve kemiklerde gelişen enfeksiyonlarda kullanımı vardır.
• Böbrekte plazmadan çok daha fazla birikme potansiyelinden dolayı komplikasyonlu idrar yolu enfeksiyonlarında kullanımı vardır.
• Pseudomonas enfeksiyonlarında, hastane enfeksiyonlarında, hastalık etkeni belirlenmemiş septisemilerde kullanımı vardır.
• Böbrek fonksiyonlarına göre doz ayarı gerektirmektedir.

Yan Etkileri

• 3 ciddi yan etkisi vardır: Nefrotoksisite, nörotoksisite ve ototoksisite.

Nefrotoksisite: Böbrek proksimal tubulus hücrelerinde birikerek bu hücrelerin lümene bakan sitoplazma membranı ve lizozomlarını bozarlar; idrarda N-asetil-β-glukozaminidaz atılımı artar yani enzimüri oluşur. Böbreği koruyan prostaglandinlerin üretimi azalır. Böbreğin idrarı yoğunlaştırma yeteneği bozulur. Kan üre azotu ve serum kreatinin düzeyi artar. Proteinüri görülür. Geri dönüşlüdür. Nefrotoksik ilaçlarla birlikte kullanımı halinde toksisite artar.

Nörotoksisite: Yüksek dozda çizgili kaslarda kürar benzeri nöromüsküler blok yapar; motor sinir ucundan asetilkolin salıverilmesini ve membranın asetilkoline duyarlılığını azaltır. Hipokalsemi, hipokalemi, Myastenia gravis hastaları daha duyarlıdır. (Bu nöromüsküler blok iv kalsiyum tedavisi, antikolinesterazlar ile düzeltilebilir.)

Ototoksisite: İç kulağın endolenfinde ve perilenfinde birikir; elektrolit dengesi, işitme ve dengeyi bozar. İlaca maruz kalma uzarsa etki geridönüşsüz hale gelebilir. Kulak çınlaması ve kulakta dolgunluk hissine de sebep olabilir. Baş dönmesi, denge kaybı yapabilir. Yaşlılar bu toksisiteye daha duyarlıdır. Güçlü diüretikler gibi ototoksik ilaçlarla beraber kullanımında toksisite artar.

• Oral kullanımda diyare sık görülür.
• Yüksek dozda çok nadir baş ağrısı, ensefalopati ve konvülsiyon yapabilir.
• Ağız çevresinde ve ekstremitelerde parestezi (uyuşma) yapabilir.
• Cilt döküntüsü, ateş gibi alerjik belirtilere sebep olabilir.

AMİNOGLİKOZİDLER İLE İLGİLİ DETAYLI BİLGİLER VE GÜNCEL MÜSTAHZAR TABLOLARI İÇEREN SLAYTIMIZ İÇİN TIKLAYINIZ.