BAZI DERMATOLOJİK İLAÇLARIN PSİKİYATRİK YAN TESİRLERİ
Psikiyatrik ilaçlara bağlı dermatolojik problemler psikiyatristlerin sıklıkla karşılaştığı yan etkiler olmakla beraber dermatolojide kullanılan bazı ilaçların da psikiyatrik yan etkileri olabilmektedir. Dermatolojik tedavide psikiyatrik yan etkiler başta kortikosteroid ve isotretinoin olmak üzere dapson, asiklovir, siklosporinler gibi dermatolojik ilaçların kullanımı sırasında gözlenebilmektedir. Bu ilaçları kullanan hastalar psikiyatrik belirtiler açısından yakından takip edilmelidir; hastaya bu yan etkiler konusunda doğru bilgi verilmeli ve psikiyatrik semptomlar sorgulanmalıdır.
Kortikosteroidler
Astım, artrit, dermatolojik hastalıklar, diabetes mellitus ve osteoporoz gibi hastalıklarda kullanılan kortikosteroidler; ajitasyon, anksiyete, hipomani, uykusuzluk, iritabilite, bilişsel bozukluk, duygudurum bozuklukları, deliryum, depresyon, psikoz ve huzursuzluk gibi psikiyatrik yan etkilere ve acil müdahele gerektirecek psikotik ataklara kadar geniş bir yelpazede yan etkiler oluşturabilir.
Nöropsikiyatrik açıdan bakıldığında kortikosteroidlerin beyindeki asıl hedeflerinden biri hipokampüstür; kısa süreli steroid kullanımı hipokampüsteki nöronlarda reversible bir atrofiye yol açabilmekte ve buna bağlı olarak da verbal ve dekleratif belleği ilgilendiren bilişsel belirtiler gözlenebilmektedir. Psikiyatrik belirtilerin gözlenmesinde en önemli faktörlerden biri verilen steroid dozudur.
Steroidlerin kullanım süresi de ruhsal durum üzerindeki yan tesirlere etki eder. Kısa süreli steroid tedavisi sıklıkla duygudurumda yükselmeye yol açarken; uzun süreli steroid tedavisinin hipotalamo-pituatuar eksene etki ederek depresyona yol açtığı belirlenmiştir. Steroid kullanımı esnasında gelişen psikiyatrik bulguların tedavisinde hekim tarafından ilk basamak olarak steroid tedavisi kesilebilir veya doz azaltımına gidilebilir; ortaya çıkan psikiyatrik tabloya göre steroid kesilmesi sonrası iyileşme süreci kişiden kişiye göre farklılık gösterebilir.
Dermatolojik tedavi amacıyla steroid kullanımı esnasında steroidlere bağlı olarak gelişebilecek psikiyatrik yan etkiler iyi bilinmeli, hastaya bu yan etkiler konusunda doğru bilgi verilmeli ve psikiyatrik semptomlar sorgulanmalıdır.
İsotretinoin
İsotretinoin kistik akne vulgaris tedavisinde kullanılmakta olup sebase bez büyüklüğünü ve salgısını, komedon formasyonunu ve foliküler kolonizasyonu azaltarak tüm etyolojik faktörlere etki ederek tedavi sağlar. İsotretinoin kullanımında depresif yan etkiler bildirilmiştir.
İsotretinoin retinoik asid reseptörlerini etkiler bunlar beyinde de tespit edilmiş olup bu reseptörler ve ilacın neden olabileceği depresyon tablosu ve intihar girişimleri arasındaki ilişki tam olarak aydınlatılamamıştır; dolayısıyla isotretinoin kullanımı ve intihar riski arasındaki ilişki için genel geçer bir yorum yapmak doğru olmayıp; isotretinoin kullanan hastanın depresif semptomlar açısından yakın takip edilmesi gerektiği bilinmelidir.
Asiklovir
Dermatolojide özellikle herpes tedavisinde kullanılan asiklovirin depresyon, deliryum ve akut psikoz gibi çeşitli psikiyatrik yan etkilere neden olabileceği bildirilmektedir. Özellikle böbrek işlev bozukluğu olan hastalarda ve yaşlı hastalarda asiklovir tedavisi ile psikiyatrik bulgular kötüleşebilir veya farklı psikiyatrik belirtiler görülebilir; bu nedenle asiklovir kullanan hastanın semptomları sorgulanmalı ve değerlendirilmelidir.
Dapson
Dapsonun psikiyatrik yan etkilere neden olduğuyla ilgili olgu sunumları bulunmakta olup bu duruma dapson psikozu adı da verilmektedir. Daha çok uykusuzluk, saldırgan davranışlar, öfori ve halüsinasyonlar olarak kendini gösterir.
Kaynak:
- Çetin A. ve Özmen M. Dermatolojik İlaçların Psikiyatrik Yan Etkileri, Türkderm. (2010) 44 Özel Sayı 1: 52-54.
0 yorum