SOĞUK ALGINLIĞINDA TEDAVİ YAKLAŞIMI NASIL OLMALIDIR?

SOĞUK ALGINLIĞINDA TEDAVİ YAKLAŞIMI NASIL OLMALIDIR?

Nezle, akut nazofarenjit, rinofarenjit ve common cold da denilebilen soğuk algınlığı, başta rinovirüsler olmak üzere 200’ün üzerinde viral etkenin neden olduğu benign seyirli akut bir hastalık olup bu mevsimlerde poliklinik başvurularının çok büyük bir kısmından sorumludur; çocuklarda yılda ortalama 6, yetişkinlerde ise 3 kere görülmektedir.

Soğuk algınlığı ve öksürük ilaçları OTC (Over The Counter) ilaçlardır; eczanelerden reçetesiz olarak da kolayca temin edilebildikleri için gereksiz kullanımları oldukça yaygındır. Bu hastaların doğru zamanda doğru ilacı kullanmaları, gereksiz yere ilaç tüketmemeleri ya da antibiyotik kullanılması gereken bakteriyel enfeksiyon durumu varsa da tedavinin gecikmemesi için hasta eğitimi yapmak oldukça önemlidir.

Hastalık Seyri

• Rinovirüs sonbahar ve ilkbaharın sonlarında,
• Respiratuvar Sinsisyal Virüs (RSV) sonbahar ve kış mevsiminde,
• Parainfluenza tip1-2 sonbaharda,
• Adenovirüs ve Coronavirüsler sonbahar ve kış mevsimlerinde,
• Bazı echovirüs ve coxackie virüsler ise yaz mevsiminde

salgın yapmaktadırlar.

Etken virüsler başlıca elden ele ve damlacık yoluyla bulaşır.

Hastalığın semptomları:

• Burun akıntısı
• Burun tıkanıklığı
• Boğaz ağrısı
• Öksürük
• Halsizlik
• Baş ağrısı ve gözlerde sulanma, yanma, ışık hassasiyeti gibi konjonktivit semptomları
• Ateş (Yetişkin popülasyonda görülmezken çocuk yaş grubundaki semptomlardan biridir.)

Halihazırda kronik hastalığı olan kişilerde semptomlar daha şiddetli seyretmektedir. 1-3 gün kadar süren inkübasyon periyodundan sonra semptomlar yaklaşık 3-10 gün sürer. Tanı için herhangi bir laboratuvar ya da görüntüleme yöntemine gerek kalmaz çünkü klinik, tanı için yeterli kabul edilir. Komplikasyonlar arasında başlıca akut rinosinüzit, alt solunum yolu enfeksiyonu, astımın alevlenmesi ve akut otitis media sayılabilir.

Tedavi

Hafif şiddette semptomlar görüldüğünde ilaç kullanılmadan iyileşme sağlanabilir. Hafif semptomlar için hemen ilaca başvurulmamalıdır; bol su içilmesi, çiğ meyve sebze tüketimi, istirahat ve bazı tıbbi bitki çayları içilmesi ile semptomlar geçirilebilir.

Soğuk algınlığında önerilebilecek tıbbi bitki çayları Tablo-1’de verilmiştir. Bitki çayı yapılacak tıbbi bitkilerin alınacağı en güvenilir yer aktarlar, marketler ya da internet siteleri değil eczanelerdir.

Şiddetli semptomları olan hastalarda ilaç tedavisine başlanabilir; bu amaçla non-steroid antiinflamatuvarlar, dekonjestanlar, antihistaminikler, intranazal/inhaler kromolin sodyum, intranazal ipratropiyum bromid, antitüssifler, salin nazal sprey, intranazal glukokortikoidler, antibiyotikler, antiviraller, bitkisel ürünler ve vitaminler kullanılabilir.

Non-steroid antiinflamatuvarlar kas-eklem ağrısı, baş ağrısı, kırgınlık gibi soğuk algınlığı semptomlarını gidermede fayda sağlarken öksürük, burun akıntısı gibi diğer soğuk algınlığı semptomlarına etkileri konusunda eksik kalabilirler.

Dekonjestanlar nazal semptomların giderilmesinde topikal ya da oral olarak kullanılırlar ancak tek başına kullanımlarında semptomların giderilme oranı azalır; bu nedenle genelde antihistaminiklerle kombine edilirler. Nazal dekonjestanlar nazal semptomlar şiddetli değil ise kullanılmamalıdırlar çünkü bunların bağımlılık yapma potansiyelleri bulunur. Topikal nazal dekonjestanlar için arka arkaya 7 günden fazla kullanıldıklarında rebound rinit ortaya çıkabileceği belirtilmekle beraber mümkünse 3 günden fazla kullanılmaması önerilmektedir.

İlaç kombinasyonlarında en çok kullanılan nazal dekonjestanlar: Psödoefedrin, fenilefrin ve oksimetazolin. Oksimetazolin daha çok topikal nazal spreylerde bulunurken; psödoefedrin oral kullanılan soğuk algınlığı ilaçlarının içerisinde NSAİİ’ler ve antihistaminikler ile kombinasyonları halinde bulunmaktadır. Fenilefrin hem NSAİİ’ler ve antihistaminikler ile kombine halde soğuk algınlığı ilaçlarının içerisinde hem de bazı oftalmik preparatların içerisinde bulunmaktadır.

Psödoefedrin ve fenilefrin sempatomimetik etki gösterirler, soğuk algınlığı tedavisinde lokal vazokonstrüksiyon ve ödem azaltıcı etkilerinden dolayı nazal dekonjestan olarak kullanılmaktadırlar. Adrenerjik agonist etkili oldukları için hipertansiyon hastalarında bunları içeren soğuk algınlığı ilaçlarının kullanılmaması gerekmektedir. Ayrıca bağımlılık oluşturma potansiyeli olduğu için ilaç suistimaline açık olup riskli olmayan kişilerde de her soğuk algınlığında kullanılmaması önerilir.

“SOĞUK ALGINLIĞI İLAÇLARININ İÇERİSİNDE BULUNAN PSÖDOEFEDRİN TEHLİKESİ” YAZISI İÇİN TIKLAYINIZ.

Bir amfetamin türevi olan fenilpropanolamin de dekonjestan amaçlı kullanılmaktadır.

Bunlar içerisinde spesifik direkt etkili alfa1 reseptörleri üzerinden dekonjestan etkisini gösteren fenilefrindir; ilaç suistimali konusunda diğerlerine göre daha güvenli bir ajan olmakla beraber etkisi diğerlerine göre daha zayıftır.

Antihistaminikler, tek başlarına soğuk algınlığında kullanıldıklarında etkileri zayıftır; hastalığın ilk günlerinde nazal semptomlarda rahatlama etkisi oluşturmasına rağmen sonraki günlerde bu etkileri ortadan kalkar. Bu nedenle soğuk algınlığında genelde kombine preparatlar içerisinde kullanılır. Burun tıkanıklığı, hapşırma gibi semptomları azaltma etkileri vardır ancak sedatif etkisi olan 1. kuşak antihistaminik ise göz-ağız-burun kuruluğu ve sedasyon gibi istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Daha çok 2. kuşak antihistaminiklerin ve kombine preparatların kullanımı önerilir.

Antitüssifler, soğuk algınlığında görülen akut öksürük için kullanılabilmekle beraber, eğer şiddetli değilse; gerekmiyorsa kullanımı önerilmez.

Opioid türevi olan kodein ve dekstrometorfan gerekmiyorsa kullanılmamalıdır. Bunları içeren ilaçlar suistimale açıktır. Diğer antitüssifler noskapin, oksalamin, karbetapentan, levodropropizin ve butamirat sitrattır. Tüm antitüssifler için gerekmedikçe kullanılmaması önerilmektedir.

Ayrıca ekspektoran etkili gayafenasin de bu ekspektoran etki ile öksürüğü hafifletmektedir. Yine ekspektoran etkili asetilsistein ve karbosistein de bazı durumlarda kullanılabilmektedir.

Antibiyotikler, etkeni virüs olan soğuk algınlığında etkili olmamakla beraber sekonder bakteriyel enfeksiyonlar için yaygın olarak reçete edilmektedir.

Kaynak:

1. Muratdağı G. ve Ark. Soğuk Algınlığının Tedavisi ve Korunmasına Güncel Bir Bakış. Sakarya Tıp Dergisi 2020;10(Özel Sayı):51-56.