STATİN KULLANIMINDA RABDOMİYOLİZ RİSKİ
Statinler hiperlipidemi tedavisinde en çok tercih edilen ilaçlardır. Kolay tolere edilebilen güvenli ilaçlardır.
Statinlerin primer etkisi, LDL kolesterol düzeyini azaltmaktır. Asetil CoA’dan kolesterol biyosentezinde önemli rolü olan 3- hidroksi-3-metil glutaril koenzim A (HMG-CoA) redüktazı geri dönüşümlü olarak inhibe ederek, plazma kolesterol, LDL-kolesterol, apo-B ve trigliseridleri düşürür, HDL-kolesterol düzeyini ise yükseltir. Statinler ayrıca karaciğerde LDL reseptör aktivitesini artırır ve LDL’nin karaciğerden direkt alımını uyarır.
Kolesterol sentezi çoğunlukla gece olduğu için plazma yarı ömrü kısa olan statinler gece verildiklerinde daha fazla kolesterol düşüşü sağlamakla beraber yarı ömrü uzun olanların (atorvastatin, rosuvastatin) sabah verildiklerinde de aynı derecede etkinlik gösterdikleri belirlenmiştir.
Statinlerin maksimum etkinlikleri 3 – 4 hafta sonunda ortaya çıkmaktadır. Belirgin aterosklerotik gerileme ise genelde 6 aydan önce gözlenmez.
Statinler:
- Atorvastatin
- Fluvastatin
- Lovastatin
- Pravastatin
- Simvastatin
- Rosuvastatin
- Pitavastatin
Statin kullanımındaki risk faktörleri Tablo-1’de verilmiştir.
Statinler genelde iyi tolere edilebilen ve genel olarak güvenli ilaçlardır. Yaygın olmasa da kas toksisitesi kullanımlarını sınırlamaktadır. Ciddi toksisite oranı ise yaklaşık olarak %0,1’dir. Yılda en az 1,5 milyon kişinin statin kullanımına bağlı kas şikayeti olduğu tahmin edilmektedir.
Statin kullanımına bağlı en ciddi yan etki kas iskelet sistemi üzerine olan nadir görülen rabdomiyolizdir. Ancak daha sık olarak myalji, kramp ve güçsüzlükle giden orta düzeyde kas iskelet sistemi problemleri görülür.
Statin Miyopatisi
En sık görülen iyatrojenik miyopati olan statin miyopatisi, ilacın kullanımını takiben herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir.
Şikayetler kısa zamanda veya uzun yıllar sonra görülebilir. İlaç kesildikten sonra kas gücünün ve CK seviyelerin normale gelmesi 1-2 gün veya 2-3 haftayı alabilir.
Yaygın olarak hareketle artan kas ağrısı, hassasiyeti ve yorgunluk görülür. Ayrıca tendonlarda ve tendon yapışma yerlerinde ağrı, gece krampları ve kas kuvvetsizliği görülebilir.
Miyalji
Sadece kas ağrıları vardır. Hastaların kaslarında ağrı ya da gece krampları vardır ve kuvvetsizlik yoktur. CK değerleri genelde normaldir. Hasta ağrıyı tolere edemiyorsa hekim tarafından doz değişikliği, gün aşırı uygulama, ilaç değişikliği ve son olarak da ilacın kesilmesi düşünülebilir
Miyozit
Yaygın kas iskelet sistemi ağrısı, CK yüksekliği ile birlikte hasssiyet ve güçsüzlük görülür. Görülme sıklığı düşüktür. Ancak CK normalin üst sınırının 10 katından daha fazla yükselmez ve çıktığında ilaç kesilebilir ve farklı tedavi seçenekleri denenebilir.
Rabdomiyoliz
Rabdomiyoliz, kas nekrozu ve hücre içi kas bileşenlerinin dolaşıma geçmesi ile karakterize bir hastalıktır.
Hastalarda kas ağrısı, kas güçsüzlüğü ve koyu renkli idrar şikayeti belirtileri bulunabilir.
En sık görülen nedenler: İlaçlar, toksinler, enfeksiyonlar, kas travması, konvülsif nöbetler, hipertermi, elektrolit dengesizlikleri, kas enzim defektleri, kokain ve alkoldür.
Yaşlılık, hipotiroidizm, polifarmasi ve böbrek yetmezliği rabdomiyoliz riskini artırmaktadır.
Statin tedavisinin iyi bilinen bir yan etkisi olup nadiren görülür. Hiperlipidemik hastada tedaviye başlarken ek hastalıkları ve çoklu ilaç kullanımı mevcutsa statinlerin ilaç etkileşimleri mutlaka incelenmelidir.
Statin kullanımına bağlı rabdomiyoliz asemptomatik seyir gösterebileceği gibi ciddi akut böbrek yetmezliği, intravasküler koagülasyon ve ölümle sonuçlanabilen ciddi bir yan etkidir. FDA’ya göre fatal rabdomiyoliz oranı 1 milyonda 0.15’tir.
Statinlerin siklosporin ve fibrat gibi ilaçlarla birlikte kullanımları durumunda rabdomiyoliz riskinde belirgin bir artış olduğu görülmüştür. Statinlerin kullanıldığı hiperlipidemi tedavisinde statinin yüksek doz kullanımı, fibrat ile kombine edilmesi, yaşılılık, kadın cinsiyet, hipotroidi, diyabet, hepatik hastalık veya renal hastalık varlığı rabdomiyoliz riskini artırmaktadır.
Statin tedavisi alan hastalar bu yan etki konusunda bilgilendirilmeli ve belirtiler konusunda bilinçlendirilmelidir.
Kaynaklar:
- Sapmaz F.Ö. Türk Toplumunda Statin Kullanımına Bağlı Gelişen Kas İskelet Sistemi Problemleri Ve D Vitamini İle İlişkisi. Uzmanlık Tezi. Ufuk Üniversitesi, 2014.
- ÖZÇELİK, Ş., AKBAL, E., & ŞEN, H. 2016. “Fenofibrat ve Statin Kullanımına Bağlı Gelişen Rabdomyoliz”. Kocatepe Tıp Dergisi, 17(1), 59–61.
- Statin, D. R. 2023. İlaca Bağlı Rabdomiyoliz : Statin. 4(3), 154–157.
- Teknik, K., & Dal, A. Statinler: Etki Mekanizmaları ve Nörolojide Kullanımı: Nörolojide Tartışmalar. 2004. i. 124–132.
- Yildirim, T., Ede, H., Özdemİr, Z. T., & Börekçİ, E. n.d. STATİNE BAĞLI RABDOMİYOLİZ : OLGU SUNUMU Statin Related Rhabdomyolysis : Case Report. 5(2), 75–79.
0 yorum